EBU'L-İZZ
|
EBU'L-İzz Diyarbakır - Cizre doğumlu dahi bir mühendis. Cizreli olduğu için kitabının girişinde ismi Ebu'l İzz (Aziz) ile birlikte el-Cezeri olarak geçer (Bedi-uz zaman Ebu’l-Aziz İsmail bin el-Rezzaz el-Cezeri). Bundan 800 yıl önce yaşadı. Ondan söz eden ilk kişi Araştırmacı-yazar İbrahim Hakkı Konyalı efendidir. Daha sonra sibernetik (otomasyon) konusunda yazıları ile tanınan Dr. Toygar Akman Ebul-İz hakkında Bilim ve Teknik dergisinde iki ayrı yazı yazmıştır. Batılılar bizim kaynaklarımızı kullanarak Ebul-İz i bizden önce keşfetmiş ve Ebul-İz e ait otomatik makinaların modellerini yaparak üniversitelerinde sergilemişlerdir. Alman Profesör Wideman tarafından yapılmış olan Ebul-İz e ait birkaç otomatik makine bugün hala ERLAGEN üniversitesinde sergilenmeye devam etmektedir. Dubai-İbn-i Battuta sergi sarayında bulunan yanda resmi verilen saatlı filin işleyişi izleyenleri hayran bıraktırmaktadır. Bu saatin işleyişini gösteren VİDEO meşhur seyyah İbn-i Battuta nın anlatımı ile sunulmaktadır. Ebul-İz in günümüze kadar ulaşan
eseri “Bir gün yaptığım makinaları sunmak için sultanın huzuruna çıkmıştım. Yaptığım makinaları inceleyen sultan bana şöyle dedi. “Eşsiz makinalar yapmışsın. Bu kadar zahmetle inşa ettiğin bu araçlar kaybolup gitmesin. İcat ettiğin bu şeyleri resimleri ile birlikte benim için bir kitapta toplamanı istiyorum” dedi. Kabul ettim. Zaten başka seçeneğim yoktu. Yukarıdaki anekdotu aktarmamın nedeni, ilim adamlarının arkasında onları teşvik ve himaye eden bir iktidar sahibinin olmasının önemini belirtmektir. Eger bu sultanın (Diyarbekir sultanı El-salih Nasuriddin Ebu'l-feth Mahmut bin Muhammed bin Karaarslan bin Davut ibn-i Sukman bin Artuk) yönlendirmesi olmasa medeniyetimizin bu iftihar kaynağı bugün asla bilinemezdi. Ebu'l İzz Kitabındaki mekanizmaları 6 kategoriye ayırmış ve toplam 50 aygıtın çalışma sistemini anlatmıştır. Kitapta verilen resimleri ise bizzat kendisi çizmiştir. Kitabın aslı Topkapı sarayı III Ahmet Kütüphanesinde muhafaza edilmektedir. Yanda size Kültür Bakanlığı tarafından yapılmış tıpkı basımındaki giriş sayfasını veriyorum. Giriş sayfasının üstüne tıklayarak kitaba ulaşabilirsiniz. Çıkan kapak görüntüsünün sol alt veya sol üst köşesine tıklayarak 365 sayfalık kitabın tüm sayfalarını resimleri ile birlikte incelemeniz mümkün olur. Kitap Arapça yazılmış olup kültür bakanlığınca kurulan bir heyet tarafından tercümesi yapılarak Türk Tarih Kurumu Yayınları arasında 9751614473 numara ile basılmış bulunmaktadır. Meraklıları bu kitabı temin edebilirler. Şimdi size bu dahi mühendisin yaptıklarından
bahsetmek istiyorum. Ebu’l-İz i bugün kendisine hayran bıraktıran icatları esas olarak otomasyona dayanıyordu. Bugün elektrik motorları, servo motorlar, pünematik/hidrolik silindirler, sinyal kabloları, sensörler, switchler , PLC programları kullanılarak yapılamakta olan otomasyon işlerini Ebu'l-İz 800 yıl önce sadece su, hava ve hayvan gücü kullanarak gerçekleştirmiş ve birçok robot , otomatik hareket eden mekanizmalar, su saati vs. tasarlamıştır. Yakın tarihe kadar Krank şaft mekanizmasının (Dairesel hareketi çizgisel git-gel hareketine çeviren mekanizma) mucidi Leonardo-da Vinci olarak bilinirdi. Ancak Lenardo Da Vinci den yakaşık 300 yıl önce yaşamış olan Ebu’l-iz in tasarımlarında krank şaft mekanizmasını tamamen bugünkü şekli ile kullanmış olduğu ortaya çıkınca batılılar bu yanlış bilgiyi düzeltmişlerdir. Ebu’l-İz in tasarladığı robot ve aparatlardan birkaç tanesini sıralayalım.
|
|
EMME BASMA SU POMPASI Bu mekanizmada enerji kaynağı olarak ırmakta akan su kullanılmıştır. Akıntının çevirdiği kanatların bağlı olduğu milin merkezindeki ana tahrik dişlisi, krank dişlisini çevirmekte, krank dişlisi üzerinde bulunan merkezden kaçık durumdaki pim krank kolunun slotunda aşağı yukarı hareket ederken krank kolunun dışına takılı kayar mesnetler vasıtası ile piston çubuğu (rod) sürekli yere paralel kalacak şekilde sağa-sola hareket etmektedir. | |
|
Krank kolu sola doğru salınım
yaparken sağdaki çift etkili hidrolik silindirin üstündeki basma sübabı kapanırken
altındaki emme sübabı açılmakta, ve bu hareketlerle eş zamanlı olarak soldaki
silindirin üstündeki basma sübabı açılırken atındaki emme sübabı kapanmaktadır.
Böylece krank kolunun sola salınımı esnasında sağdaki silindir ırmaktan doldurulmuş çift taraflı bir havuzdan emme yaparken soldaki silindir su ihtiyacı olan yüksekteki bir noktaya
basma yapmaktadır. Krank kolu sağa salınım yaparken bu işler tersine çalışmakta
ve böylece ırmaktan alınan suyun Burada dikkatinizi çekmek istediğim nokta sadece bu mekanizmaların ilk defa düşünülmüş olması değil, aynı zamanda bu mekanizmaların çalıştırılmış ve işlevlerini başarmış mekanizmalar olmasıdır. Bugün kullanılan hidrolik silindirlerin kovanları honlanmakta, piston çevresine üç, beş sıra sızdırmazlık elemanları koyulmakta, sübaplar çok özel alaşımlı malzemelerden yapılmakta ve yüksek hassasiyetlerde işlenerek sızdırmazlıkları sağlanmaktadır. Bundan 800 yıl önce bu saydığım teknolojier olmadan da sistemin işlevselliğinin sağlanmış olması oldukça dikkat çekicidir. Bu pompanın Solid Works programında modelini yaparak EXE dosyası olarak verdim. Mekanizmayı incelemek için TIKLAYINIZ | |
EBU'L-İZ ile ilgili linkler http://davinciautomata.wordpress.com/category/al-jazari/ http://www.history-science-technology.com/Notes/Notes%203.htm http://www.ebuliz.com/el-cezeri-kimdir/ http://www.muslim-heritage.com/ |  |
|
|
